04:03 23.07.2025 16+
Уругларның айыыл чок чоруунга хамаарыштыр сагындырыглар
Кызылдың 2 дугаар школазының география башкызы Роланда Монгуш ажы-төлдүң чайгы дыштанылгада айыыл чок чоруунче кичээнгейни салып, чаңныктыг чаъс уезинде канчаар алдынарының дугайында ажы-төл-биле дүрүмнерни номчуп, шиңгээдип, чугаалажыырын кыйгырган.
Чаңныктыг чаъс - агаарның айыылдыг болуушкуну кел чорда, ырактан даажы илдең, чызырткайнып турар, кара-кара булуттар бүргеп келир. Эң улуг айыыл - чаңнык, оон күштүг хат база долу.
Бойдустуң бо болуушкуннары кижилерниң, дириг амытаннарның кадыынга, амы-тынынга улуг когаралды чедирип болур.
Чаңнык дээрге дыка улуг электрилиг разряд болур, сая вольтулуг, күжү 200 чүс муң чедир.
Россияда статистика аайы-биле бир чылда чаңныктан 10-дан 20 чедир кижилерниң амы-тыны үстүп турары хомуданчыг-дыр. Хөй кезиинде балыктап, эштип, мал-маган кадарып чораан таварылгалар болуп турар.
Ынчангаш бажыңда улуг улус дүрүмнерни сагыыр болза, ажы-төл база өттүнүп, көрүп сактып алыр. Айыыл чок чоруктуң дүрүмнерин билип, күүседири чугула!
Бажыңга тургаш:
- соңга, эжик, хоолай, вентиляцияны дуглаар;
- электрилиг херекселдерни, телефону өжүрер;
- телефонга чугаалажып болбас;
- электрилиг демир-удазынны розетка, соңга, көрүнчүкке чоок салбас;
- демир-дес, алдын-мөңгүн холумактыг херекселдерин уштур, шыгжаар;
- ваннага, чунар-бажыңга чугдунуп, суг аксып болбас;
- ыт, дис тутпас;
- борбак бажын, чанагаш кешти шуглап алгаш олурары чугула!
Кудумчуга чорааш:
- электри чагыларындан, трансформатордан, демир херимнерден, өл ханалардан ырак турар;
- садыг, подъезд, ниити албан черлеринче кире бээр!
Ховуга чораанда:
- хөй шимчээшкин кылбас, халывас!
- чаңгыс турар ыяш адаанда чаглактанып болбас;
- чавызааш черге (оңгар, хооргал) олуруп алыр (иезиниң иштинде өпеяа дег хевирге олурар), холу-биле черге дегбес, башты дуглаар, чыдып болбас!
- зонтик тутпас, ында демирлер бар болгаш, айыылы улуг!
- резин сланцы, галош идиктиг болза эки!
- мал-маган чанындан ырап алыр!
Бедик дагларга чораанда:
- чавыс черже бадып алгаш, чаъс суу акпайн турар черге бажын дуглааш, олуруп алыр;
- демир херекселдерни ырадыр;
- хаяа-даштардан тутунмас.
Арга-арыгга чораанда ;
- хем, хөлден, тулаадан ыраар;
- эштип, балыктап болбас;
- бедик ыяштар адаанга чаглактанмас, чавыс ыяштар адаанга олурар.
Терге мунуп чораанда - туруптар, айыыл чок кылдыр тергеден ырак турар!
Машина башкарып чораанда;
- орук шимчээшкинин соксадыр, бедик эвес черге тургузуп алыр;
- соңгаларын хаап алгаш олурар;
- машинаның демирлеринге дегбес!
Аржаанга дыштанып тургаш:
- чаңныктыг чаашкын келир мурнунда майгындан демир херекселдерин ырадыр;
- майгын чавыс черге база ыяштар чок черге турар;
- одагланып турган болза, отту өжүрер;
- башты шуглаар;
- телефонну өжүрер!
Шар хевирлиг чаңнык көстүп келзе:
- шимчеп болбас,
- эжик, соңга дүрген ажытпас, часты берип болур;
- 10-20 сек болгаш боду чиде бээр болур!
Бажыңга чаңнык чайладыр херекселди кылып алыр болза эки!
Кадарчылаар, каттаар, мөөгүлээрде часка кедер хепти алыры чугула, өл хептигде айыыл улуг.
Телефон, антеналар, суг, демир, бедик черлер, ыяштар, кылагар чуулдер улуг айыылды тургузар, оваарымчалыг!
Айыыл чок чоруктуң дүрүмнерин билип, күүседири чугула!
#минобразованиятыва #безопасностьдетей
12
Оставить сообщение: